Digitaal geweld
Over het stoppen en voorkomen van online stalking, uitbuiting en (seksueel) geweld
Wat is digitaal geweld?
Onder digitaal geweld verstaan we alle vormen van geweld die online plaatsvinden door misbruik van technologie. Volgens een rapport gepubliceerd door Women’s Aid heeft 45% van de slachtoffers van huiselijk geweld online een vorm van misbruik ervaren tijdens hun relatie, terwijl 48% meldde online te zijn lastiggevallen of gestalkt na het beëindigen van de relatie. De impact van digitaal geweld is enorm: met één druk op de knop kan informatie gedeeld worden met familie, vrienden, collega’s of de buurt. Kon je vroeger iemand voor de straat voor gek zetten: tegenwoordig is het mogelijk om iemand voor het oog van de hele wereld aan de digitale schandpaal te nagelen.
Snelle ontwikkelingen
Doordat de gebruikte technieken, (sociale) media en methoden steeds veranderen, is digitaal geweld lastig te bewijzen. Ook de wetgeving op dit gebied loopt achter, waardoor zelfs wanneer digitaal geweld bewezen kan worden, dit niet altijd leidt tot een (bevredigende) straf voor de pleger. Verderop deze pagina lees je meer over de meest voorkomende vormen van digitaal geweld en de tools en technieken die hierbij ingezet worden door de pleger.
Tekst gaat verder onder de foto
Digitale dimensie van geweld tegen vrouwen
Digitaal geweld komt in verschillende vormen voor. Grofweg vallen onder digitaal geweld het monitoren of bespieden van een (ex)partner en/of zijn/haar locatie, identiteitsfraude of de aankoop van spullen op naam, het dreigen met het openbaar maken van seksueel getinte foto’s of video’s en het sturen van bedreigende of aanstootgevende berichten.
In 2021 publiceerde GREVIO (Group of Experts on Action against Violence against Women and Domestic Violence) een rapport over wat zij de digitale dimensie van geweld tegen vrouwen noemen. Deze is gepresenteerd aan de 45 landen die het Verdrag van Istanbul getekend hebben, waaronder Nederland. In het rapport waarschuwen experts voor de toename van digitaal geweld tegen vrouwen en meisjes en worden specifieke maatregelen voorgesteld, gebaseerd op de vier pijlers van het Verdrag van Istanbul: preventie, bescherming, vervolging en gecoördineerd beleid. Het nieuwsbericht door Moviera hierover lees je hier.
De meest voorkomende vormen zijn:
- Bodyshaming: Het bespotten van iemands lichaamsvorm, grootte of uiterlijk
- Cyberflitsing: het ongevraagd online toezenden van seksuele afbeeldingen
- Cyberstalking: het herhaaldelijk volgen of bedreigen van iemand via internet of telefoon. Voor het slachtoffer is niet altijd duidelijk wie hierachter zit omdat dit ook anoniem kan gebeuren.
- Doxxing: het op 1 centrale plek publiceren van persoonlijke informatie van iemand, meestal verkregen via openbare (online) bronnen. Denk aan woon- werk- school – en e-mailadressen, foto’s etc. Doel hiervan is bedreiging/intimidatie.
- Exposing: Het delen van privégegevens van slachtoffers die zich ‘onzedelijk gedragen’. Dit kan in afgesloten social media groepen zijn, maar ook met de omgeving van het slachtoffer gedeeld worden. Slachtoffers zijn veelal van Turkse of Marokkaanse afkomst.
- Grooming: Het actief online benaderen van minderjarigen door pedofielen, met als doel seksueel misbruik. In veel gevallen doet de pedofiel zich (in eerste instantie) voor als iemand anders, bijvoorbeeld een leeftijdsgenoot.
- Nonconsensual sexting: Het verspreiden van seksueel getinte berichten, foto’s en/of video’s van een persoon via online media, zonder dat deze hiervoor toestemming heeft gegeven. Soms wordt materiaal verspreid waarbij gebruik gemaakt is van Photoshop of deepfake videomateriaal, waarbij het lijkt of de foto of video van het slachtoffer is.
- Sextortion – Afpersing aan de hand van seksueel getinte beelden van het slachtoffer. Het doel van de afperser is meestal om hier financieel of seksueel gewin uit te halen.
- Wraakporno: Het online delen van seksueel getinte foto’s of video’s van de ex- (bed)partner.
Hulp en preventie
Binnen opvangorganisaties als Moviera is er sinds 2017 steeds meer kennis over -en aandacht voor- digitale veiligheid binnen de hulpverlening. We merken dat er een verschil bestaat tussen de kennis en omgang met digitale middelen tussen de verschillende generaties. Ook tussen verschillende landen en culturen is er een onderscheid in hoe digitale middelen gebruikt en daarmee ook misbruikt kunnen worden.
Om onze cliënten te beschermen, worden bij de opname van een cliënt al bij de aanmelding standaard vragen gesteld over de digitale veiligheid. Is er sprake van gedeelde online accounts, zoals Apple ID, social media, een e-mailaccount of DigiD? Wordt de locatie van de telefoon of een account gevolgd? Staan er apps of software op de telefoon waarvan niet duidelijk is wat deze doen? Welke contactpersoon kan wijzigingen bij de telefoon- of internetprovider doorvoeren? Heeft de belager toegang tot de bankrekening? En is er sprake van andere apparaten in huis of op locatie die verbonden (en te bedienen) zijn met internet (Internet of Things) die een gevaar kunnen vormen?
safetyNed voor hulpverleners en cliënten
safetyNed is dé veilig online-expert voor huiselijk geweld en is een initiatief van Arosa, Blijf Groep, Moviera en Perspektief. SafetyNed biedt slachtoffers en hulpverleners kennis en tools om veilig online te kunnen zijn. Dat doen ze door het trainen van professionals en het geven van advies. Op de website vind je meer informatie over de training voor professionals, nieuws en naslagwerk.
Materiaal door safetyNed:
- SafetyNed Documentatietips – Je wordt lastiggevallen. Welke informatie moet je bewaren?
- Digitaal veiligheidsplan: tips voor slachtoffers en hulpverleners
- Voel je veilig als je online bent: 10 tips
- SafetyNed veiligheidstips– Als iemand jou online
volgt of via je mobiele telefoon - De Facebook-pagina van safetyNed
- De LinkedIn-pagina van safetyNed (voor professionals)
Ondersteuning door safetyNed en partners
Serap Yildirim, hulpverlener bij Moviera en trainer bij safetyNed, ondersteunt professionals en cliënten op het gebied van digitale veiligheid. Serap: “Het komt geregeld voor dat collega’s mij bellen omdat ze weten dat ergens een lek zit. Ex-partners hebben bijvoorbeeld informatie verkregen die niet door de cliënt zelf is gedeeld. Om erachter te komen hoe zij hier toegang toe gekregen hebben, doorloop ik dan met de cliënt en/of hulpverlener een stappenplan. Om te ontdekken of de informatie gehoord, gezien of gelezen is. Bijvoorbeeld door middel van de camera in de telefoon, een berichtenuitwisseling op social media of is er sprake van spyware waarmee de microfoon op een telefoon door derden afgeluisterd kan worden. Daarnaast kan de belager een cliënt ‘buiten sluiten’ door de wachtwoorden van gedeelde accounts te wijzigen.
“Behalve dat de privacy van cliënten geschonden wordt en het geweld online doorgaat, kan het ook gebeuren gebeurt het ook dat ze geen uitkering meer ontvangen of een gezag aanvraag voor de kinderen gewijzigd blijkt omdat de DigiD gegevens bekend zijn bij de belager. Wij hebben vanuit safetyNed goede contacten met de helpdesk van DigiD en Facebook waardoor we meestal kunnen ingrijpen voordat er veel schade aangericht is, maar dat betekent wel dat we scherp moeten blijven. Tegelijkertijd proberen we de digitale mogelijkheden die door belagers gebruikt worden ook in te zetten om de veiligheid juist te vergroten. We draaien de rollen dan om.”
Meer weten over de training safetyNed voor professionals?